STADSLEGENDE: Orgaanmaffia ontvoert kinderen en verwijdert hun nieren

Het concept van orgaanroof werd wereldwijd bekend door een documentaire uit de jaren '90 van de Franse journaliste Marie-Monique Robin. Het zou hierbij vooral gaan om arme mensen uit Latijns-Amerika, wiens organen zouden worden gestolen voor rijke Amerikanen. Als voorbeeld wordt een blinde man genaamd Pedro Reggi getoond, die beweert dat het hoornvlies van zijn ogen werd gestolen. Het verhaal bleek onwaar te zijn: hij was geboren met een staar in zijn ogen en was zijn gezichtsvermogen kwijtgeraakt door oogkwalen. Het is slechts één van verschillende voorbeelden uit de documentaire, waarvan achteraf zou blijken dat het niet waar of zelfs onmogelijk is. Robin ontdeed zich van alle kritiek door tegenargumenten laster te noemen, en zelfs te suggereren dat er een complot is waarbij de slachtoffers hun verklaring hadden ingetrokken onder druk van de Verenigde Staten. Dat het niet mogelijk is om iemands hoornvlies te verwijderen zonder het ganse oog te verwijderen, en dat terwijl Reggi zijn ogen nog altijd had, blijkt niet van tel te zijn.

Ondanks het feit dat de documentaire op onwaarheden berustte, verspreidde het verhaal zich over de ganse wereld. Sprookjes zoals die van Hans en Grietje schijnen realiteit geworden te zijn in Honduras, waar gehandicapte kinderen verkocht zouden worden als "reserveonderdelen" en in "vetmesterijen" zouden zijn aangetroffen. Dit verhaal werd terug ingetrokken wanneer bleek dat het onwaar was. Hetzelfde geldt voor verhalen in Guatemala en Paraguay, die veelal snel weer werden ingetrokken. Niettemin halen de verhalen zelf vaak wel de kranten, maar niet de daaropvolgende intrekking, waardoor zulke beweringen blijven ciruleren. Zelfs het Europees Parlement heeft in de jaren '90 een resolutie aangenomen tegen orgaanhandel, gebaseerd op een rapport van europarlementariër Leon Schwartzenberg. Hij baseerde zich op een artikel van de Franse communiste Maïté Pinero, hoewel al haar beweringen perfect konden worden weerlegd. Schwartzenberg had echter geen oren naar deze weerleggingen, en vergeleek de sceptici met Holocaustontkenners.

ONTVOERINGEN IN PRETPARKEN

In de Europese versies van het verhaal, wordt er vaak verteld over kinderen die verdwijnen in pretparken, om dan later op dezelfde plaats teruggevonden te worden - versuft en met een litteken daar waar een nier zou zijn weggehaald. Volgens sommige versies zouden er ook briefjes nagelaten worden die de onwillige donors bedanken voor hun medewerking, of hen adviseren om de hulpdiensten te bellen want anders hebben ze niet lang meer te leven. In sommige gevallen zou er zelfs geld mee achtergelaten zijn, zoals vooral in de Mexicaanse versies wordt beweerd. Nochtans is dat niet de gangbare manier van handelen in de wereld van de criminaliteit: waarom zou men de moeite doen om een verdoofd kind terug in een pretpark te smokkelen met het risico om zo opgemerkt of opgepakt te worden? En waarom de moeite doen om een briefje na te laten, of zelfs geld achter te laten?

De pretparkverhalen spelen zich vreemd genoeg steeds af in de meest bekende pretparken, zoals bv. EuroDisney. Zelden of nooit in kleinere, minder bekende pretparken, wat er opnieuw op wijst dat het verhaal zich gewoon verplaatst naar lokaal bekende plaatsen - net zoals ook het verhaal van het witte busje van kinderlokkers zich telkens opnieuw verplaatst. De pretparken ontkennen stellig dat zulke incidenten bij hen hebben plaatsgevonden, en de politie heeft nog nooit een zaak moeten onderzoeken waaruit bleek dat orgaanroof een echte realiteit is.

GEBREK AAN BEWIJS EN MEDISCHE COMPLICATIES

Ondanks alle beweringen van de orgaanroof-believers, zijn bewijzen voor het bestaan van een orgaanmaffia erg schaars. Men zou verwachten dat, als er effectief een grootschalig georganiseerd netwerk is van orgaandieven, er inmiddels meer bewijzen of duidelijke aanwijzingen zouden opduiken, en meer échte getuigen. Dit blijkt echter niet het geval te zijn. Als het al echt gebeurt, of gebeurd is, gaat het wellicht om geïsoleerde gevallen en geenszins om een georganiseerd netwerk van maffia, geheime ziekenhuizen en valse ambulances. Niettemin is het wel zo dat arme mensen in landen zoals India, Brazilië en Egypte effectief hun nieren te koop aanbieden om zo geld te verdienen, en in die zin bestaat orgaanhandel dus echt. In de zin van internationale criminele orgaanroof en vetmesterijen echter niet, en bovendien zijn er praktische problemen verbonden aan het concept op zich.

Stel dat een klant van de orgaanmaffia een nier nodig heeft, hoe gaan de orgaandieven dan te werk om de juiste nier te bemachtigen? Het orgaan moet immers de juiste bloedgroep, weefselgroep, enz... hebben, alsook in een gezonde toestand verkeren. Het slachtoffer mag dus geen nierziektes of andere besmettingen zoals HIV hebben, en dat zie je niet aan iemands gezicht voordat hij ontvoerd wordt. Dan maar een heleboel mensen ontvoeren in de hoop dat er wel één goede bij zit? Dat is niet enkel erg veel werk, maar ook extra risico's om opgepakt te worden tijdens één van de vele pogingen. En dan zouden er ook meer bewijzen te vinden moeten zijn. Of anders toch maar de eerste de beste nemen en de klant belazeren? Ook dat zou vroeg of laat moeten uitlekken dan, maar tot nu toe is er geen enkel bewezen verhaal bekend.

ORGAANHANDEL IN AZIË

Niettemin heeft de Europese Unie in december 2013 nog hun bezorgdheid geuit wat betreft illegale orgaanhandel in China. Daar zouden de organen van o.a. gedetineerden afgenomen worden, ook al geven ze hiertoe geen toestemming. Het gaat hier om een ander verhaal dan dat van de orgaanmaffia die kinderen ontvoert in pretparken, en is ook meer plausibel: gedetineerden die opgesloten zitten in een instelling kunnen immers onderworpen worden aan een medisch onderzoek, om zo te achterhalen of hun organen in gezonde staat zijn, welke bloedgroep ze hebben, enz... Ook werd er in 2012 een Chinees netwerk van orgaanhandel opgerold, waarbij gezonde mensen werden geronseld om vrijwillig een orgaan af te staan, die dan illegaal werden getransplanteerd. 137 mensen werden opgepakt, waaronder 18 artsen; wat op zich veel lijkt maar in verhouding vooralsnog minimaal is in China, een land met maar liefst meer dan 1 miljard inwoners. Niettemin zijn verhalen van jonge vrouwen die in China (en de Filipjjnen) gedrogeerd en ontvoerd worden, om vervolgens wakker te worden zonder nieren in een bad gevuld met water, wel degelijk slechts een stadslegende.

Gelijkaardige toestanden als in China werden aangetroffen in Bangladesh, waar mensen worden aangemoedigd om een nier te verkopen onder valse voorwendsels. Hoewel het hier duidelijk gaat om het vrijwillig afstaan van organen, zijn er wel aanwijzingen dat effectieve orgaanroof zou hebben plaatsgevonden in Kosovo en India (het hoeft hier niet altijd noodzakelijk om nieren te gaan). Niettemin heeft dit alles niets te maken met beweringen van één of andere "orgaanmaffia" in de westerse wereld, en is er geen enkele reden om aan te nemen dat buitenlanders specifiek naar Nederland of België zouden komen om kinderen te ontvoeren voor hun organen. In landen zoals China en India, alsook in sommige Oostbloklanden, zijn er immers ook kinderen in overvloed en is het daar vaak minder moeilijk om ze te laten verdwijnen. Ook zou het problemen geven om illegale organen onopgemerkt te transporteren over lange afstanden tussen verschillende landen, enerzijds omwille van het risico om gevat te worden, anderzijds omwille van de beperkte houdbaarheid van een orgaan eenmaal het uit het lichaam verwijderd is. Ook de National Kidney Foundation uit de Verenigde Staten geeft aan dat een orgaantransplantatie te complex is om te veronderstellen dat een bende in staat zou zijn om in het geheim organen te stelen die bruikbaar zijn voor een transplantatie.

Op haar website uit de National Kidney Foundation haar bezorgdheid dat de verspreiding van zulke hoaxes kan leiden tot een daling van het aantal (vrijwillige!) orgaandonors. Zulke verhalen boezemen immers de angst in dat dokters in echte ziekenhuizen mee zouden deel uitmaken van de orgaanmaffia, waardoor het aantal vrijwillige orgaandonors in de jaren '90 ernstig gedaald is. Dit kan tot gevolg hebben dat mensen die wachten op een orgaantransplantatie vooralsnog niet tijdig een orgaan beschikbaar krijgen en komen te overlijden, enkel en alleen als het gevolg van een hoax of stadslegende. Het geloof in de orgaanmaffia heeft ook nog andere lugubere gevolgen gehad voor vakantiegangers in Guatemala. Daar werden enkele Amerikaanse toeristen er valselijk van beschuldigd om kinderen te komen ontvoeren voor hun organen, en in één geval werd een een Amerikaanse vrouw zelfs zo ernstig verwond door de woedende menigte dat ze voor de rest van haar leven ernstig verminkt is. De "baat het niet, schaadt het niet" logica achter het delen van zulke kettingbrieven gaat hier dus zeker niet op.

CONCLUSIE

Het is belangrijk om een onderscheid te maken tussen orgaanhandel en orgaanroof. Bij orgaanhandel, die sowieso wereldwijd verboden is, gaat het in de meeste gevallen om mensen die vrijwillig hun organen afstaan in ruil voor een financiële vergoeding. Dit gebeurt voornamelijk bij de arme bevolking van Aziatische landen zoals China en India, en vaak onder valse voorwendsels. Bij orgaanroof gaat het om het verwijderen van organen uit lichamen van mensen die hier geen expliciete toestemming toe hebben gegeven. Ook dit gebeurt in voorkomend geval, vooral dan ook weer in Aziatische en soms in Zuid- of Centraal-Amerikaanse landen, maar er is weinig bewijs dat dit permanent op grote schaal gebeurt en in handen is van een internationaal netwerk. De zogenaamde orgaanmaffia - verwijzend naar een internationaal georganiseerd netwerk van orgaanrovers - is dan ook slechts een stadslegende. Lokaal kunnen er mogelijk kleine netwerken bestaan van o.a. corrupte artsen, maar dit blijkt zich voornamelijk te beperken tot Aziatische landen, en komt in Europa of Noord-Amerika hoegenaamd niet voor. De beperkte houdbaarheid van organen alleen al maakt de waarschijnlijkheid van een internationale bende erg klein.

Kortom, verhalen van de orgaanmaffia die in Europa zouden rondrijden met (witte) bestelwagens om kinderen of jonge vrouwen te ontvoeren, zijn volledig uit de lucht gegrepen. Zelfs al zou het toch gebeuren, is de kans dat het slachtoffer dit overleeft en wakker wordt in een bad of op een bank in het park bijzonder klein: criminelen zouden zich niet bezighouden met het bedwelmde slachtoffer opnieuw te vervoeren naar een openbare plaats, wanneer ze weten dat een dode persoon geen verhalen kan vertellen die hen mogelijk zouden ontmaskeren. Het orgaanmaffia-verhaal is in principe niet zo verschillend van het verhaal van de witte busjes met kinderlokkers, en vaak worden ze verweven tot één geheel. Niettemin kunnen zulke hoaxes leiden tot lugubere gevolgen, zoals het voorbeeld van de Amerikaanse toeristen in Guatemala heeft aangetoond. Ook kan het leiden tot minder (vrijwillige) orgaandonors, waardoor patiënten kunnen komen te overlijden die anders hadden overleefd indien er tijdig een orgaan beschikbaar was.

Lees er hier meer over:

- http://www.skepsis.nl/orgaanroof.html

- http://urbanlegends.about.com/od/horrors/a/kidney_thieves.htm

Hoaxes met verwijzingen naar de orgaanmaffia:

- https://sites.google.com/site/dehoaxwijzer/hoaxes/hoaxkleindochterontvoerdmetbuggydoorgesluierdevrouwinpretpark

- https://sites.google.com/site/dehoaxwijzer/hoaxes/hoaxbulgarenmetrood-witbusjezonderkentekenproberenkinderentekidnappenvoordeorgaanmaffia

- https://sites.google.com/site/dehoaxwijzer/hoaxes/hoaxopsporingsfotovankinderlokkersvanorgaanmaffiarondomzaandam

Bronnen:

- http://iml.jou.ufl.edu/projects/Spring2000/Walsh/morekidney.htm

- http://www.skepsis.nl/orgaanroof.html

- http://urbanlegends.about.com/od/horrors/a/kidney_thieves.htm

- http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-%2F%2FEP%2F%2FTEXT+TA+P7-TA-2013-0603+0+DOC+XML+V0%2F%2FNL

- http://www.ad.nl/ad/nl/1013/Buitenland/article/detail/3296780/2012/08/05/China-ontmantelt-netwerk-orgaanhandel.dhtml

- http://www.hoax-slayer.com/kidney-stealing-hoax.html

- http://www.360magazine.nl/in-het-nieuws/605/undercover-in-de-illegale-orgaanhandel

- http://www.kidney.org/news/newsroom/newsitemArchive.cfm?id=86

- http://urbanlegends.about.com/b/2008/01/28/kidney-theft-urban-legend-or-not.htm