SEMI-HOAX: Vitamine C in groenten, verschil tussen 1975 en nu

De Hoax-Wijzer | 07/04/2013 | Update: 17/07/2014

Momenteel circuleert een lijst van verschillende groenten met hun vitamine C waarden, die nu aanzienlijk lager zouden liggen dan in 1975. Deze informatie is echter verouderd en gebaseerd op een onduidelijk onderzoek dat conflicteert met meer recente informatie.De opgegeven waarden zijn die van vitamine C, uitgedrukt in mg / 100 gr. De tabel luidt als volgt, met eerst de oorspronkelijke waarde (van 1975), gevolgd door de huidige waarde en tenslotte het verschil tussen beide:

- ANDIJVIE: 4 - NU: 0,1 (-97%)
- BLOEMKOOL: 80 - NU: 29 (-64%)
- BROCCOLI: 110 - NU: 17,80 (- 84%)
- CHAMPIGNON: 5 - NU: 4,4 (-12%)
- IJSBERGSLA: 3 - NU: 0,1 (-96%)
- KOMKOMMER: 10 - NU: 0,1 (-99%)
- SLA: 10 - NU: 0,2 (-98%)
- SPERZIEBOON: 5 - NU: 1 (-80%)
- SPINAZIE: 25 - NU: 0,2 (-99%)
- TOMAAT: 15 - NU: 14,7 (-2%)
- UI: 10 - NU: 6,2 (-38%)
- WINTERPEEN: 2 - NU: 0,1 (-95%)
- WITLOF: 5 - NU: 0 (-100%)

De cijfers zoals opgegeven in deze afbeelding klinken erg alarmerend. Maar zijn ze ook juist? De Hoax-Wijzer ging op onderzoek uit en legt hieronder de feiten naast elkaar. Trek dus pas je conclusies nadat je het volledige artikel grondig gelezen hebt, en indien nodig de bronvermeldingen hebt geraadpleegd.

OORSPRONG VAN DE CIJFERS

Als we op zoek gaan naar een bronvermelding voor bovenstaande informatie, vinden we steeds dit terug: "Consumentenbond/ing. & P. Blokker". Op de website van de Consumentenbond van Nederland vinden we hier geen verdere informatie over terug, maar wel op de website Natuurlijkvoedsel.nl van Paul Blokker.

Paul Blokker is bestuurslid van de Vereniging tot Behoud van Boer en Milieu, en heeft een draaiend bedrijf als boerderij die 58 hectare groot is, met o.a. 65 melkkoeien en 70 schapen, alsook 8 bijenkasten. Het bedrijf is in 1994 overgestapt naar een "natuurlijk kringloopsysteem", waarbij het voedsel voor de dieren zodanig wordt samengesteld dat de geproduceerde mest zo min mogelijk het milieu vervuilt.

Paul Blokker haalt een onderzoek uit 2005 van de Consumentenbond aan, naar het verschil tussen biologische en gangbare groenten. Hieruit bleken dan de cijfers die op zijn website staan, waarbij meer dan 60% van de onderzochte groenten minder vitamine C bevatten dan oude voedingsmiddelen tabellen aangeven. Blokker geeft hierbij aan dat de oude metingen afkomstig zijn van de NEVO-tabel (Nederlands Voedingsstoffenbestand) die dateert uit 2001, en die volgens hem werd samengesteld uit verouderde metingen van (in bepaalde gevallen) zelfs 1978. Het probleem is dat Paul Blokker geen wetenschappelijke bronvermeldingen aanhaalt om zijn cijfers te staven. Hij verwijst enkel naar de Consumentenbond, wat voor ons helaas leidt naar een dood spoor.

DE AFBEELDING OP FACEBOOK

De afbeelding die op Facebook circuleert geeft aan dat de oude cijfers van 1975 zijn. De cijfers zijn echter gebaseerd op de tabel van Blokker, die aangeeft dat deze afkomstig zijn van de "oude metingen" en dus dateren van 2001, niet van 1975. De enige verwijzing naar 1975 in de tabel van Blokker is die van de tomaat, met een waarde van 25 t.o.v. 15 in 2001. De circulerende afbeelding geeft echter het getal 15 op als waarde voor 1975, wat opnieuw duidt op de slordigheid van de maker van de afbeelding.

Ook laat de afbeelding één groente weg: de rode paprika, waarbij Paul Blokker een verschil opgeeft van +3,6% (van 150 naar 155,4). Het is opvallend dat net die groente werd weggelaten waarbij een verhoging van het vitamine C gehalte werd opgegeven, en het lijkt er dus op dat het de bedoeling van de afbeelding is om de mensen specifiek in een bepaalde denkrichting te sturen door enkel gedeeltelijke informatie aan te bieden. Informatie die bovendien verouderd is, niet grondig werd gecontroleerd en in realiteit lang niet zo drastisch is als het lijkt, zoals we nu zullen zien.

UPDATE: De afbeelding, die oorspronkelijk op Facebook werd gezet door aHealthylife.nl werd door hen terug verwijderd op 7 april 2013, nadat gebleken is dat de cijfers onjuist en/of verouderd zijn. Zij hebben laten weten dat het hun bedoeling is om enkel juiste informatie aan te bieden, en zullen zelf verder onderzoek verrichten omtrent dit thema.

DE JUISTE CIJFERS

Hoewel we de cijfers van de "oude metingen", zoals opgegeven door Paul Blokker, niet kunnen verifiëren, kunnen we wel meer recentere informatie achterhalen via de NEVO-tabel van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport van Nederland). Inmiddels is er immers een nieuwe NEVO-tabel beschikbaar sinds 2011, met aldus geactualiseerde gegevens over de voedingskundige samenstelling van 2080 levensmiddelen.

Deze cijfers zijn dus recenter dan die opgegeven door Paul Blokker in 2005. Laat ons even een vergelijkend overzicht bekijken met de oude en nieuwe gegevens. Aangezien de tabel van Blokker niet specifiek opgeeft of het gaat om gekookte of rauwe groenten, geven we hieronder beide waarden weer:

Hieruit kunnen we concluderen dat ongeveer de helft van de opgegeven groenten een hogere vitamine C waarde hebben dan opgegeven door Paul Blokker in 2005. In drie gevallen gaat het om min of meer dezelfde waarden, en slechts in 4 van de 13 gevallen gaat het om een lagere waarde. Telkens liggen de 2011-waarden wel lager dan die van de zogenaamde "oude metingen" van 2001, met uitzondering van de tomaat en de winterpeen die blijkbaar min of meer onveranderd gebleven zijn. Hierbij maken we wel opnieuw de kantekening dat de zogenaamde "oude waarden" van 2001 werden opgegeven door Paul Blokker en niet door ons konden worden geverifieerd.

VITAMINE C EN MESTINJECTIE

Zoals we hierboven hebben gezien, zijn de cijfers van Paul Blokker en de circulerende afbeelding niet (meer) actueel, en zijn de actuele gegevens vaak minder drastisch. Niettemin moet er wel gesteld worden dat er een algemene vermindering is van vitamine C in groenten tegenover vroeger. Volgens Paul Blokker zou de oorzaak hiervan liggen bij de moderne bemestingstechnieken.

In de loop van de jaren '90 voerde Nederland de verplichting in dat landbouwgrond voortaan moet bemest worden via injectie, dit om overbemesting en vervuiling van het oppervlaktewater tegen te gaan. Hoewel deze verplichting niet bestaat in België, wordt ook daar mestinjectie vaak toegepast. Maar naast de talloze voordelen schijnen er ook de nodige nadelige gevolgen aan verbonden te zijn: mestinjectie maakt de bodem "dood", waardoor de groenten niet langer de nodige mineralen uit de grond kunnen halen om hiermee vitaminen aan te maken. Volgens Paul Blokker zou dit de oorzaak zijn van de snelle opmars van o.a. kanker, diabetes en overgewicht.

Inmiddels heeft de Consumentenbond zich echter gedistantieerd van het verhaal van Paul Blokker nadat hij hen had opgevoerd als zijn bron. De Consumentenbond liet weten dat zijn conclusies onjuist zijn, en dat de daling van het itamine C gehalte in groenten niet zo groot is als vooropgesteld. Dit gehalte kent na het oogsten immers nog een forse daling tot het uiteindelijk in de supermarkt terecht komt. Ook liet de Consumentenbond weten dat zij geen vermoedens hebben omtrent enig verband tussen dalende vitamine C waarden en de voorgenoemde ziektes.

Toch blijkt dat Paul Blokker, ondanks de inmiddels verouderde en onjuiste cijfers, zijn vinger op de wonde heeft gelegd. In januari 2013 bleek immers uit een studie van Wageningen Universiteit (Nederland) dat de bijdrage aan zure regen door uitgereden mest verwaarloosbaar klein zou zijn. Het landbouwbeleid van de Nederlandse regering blijkt dus al zo'n 20 jaar gebaseerd te zijn op onjuiste aannames. Elders wordt de nuancering gemaakt dat deze conclusie kort door de bocht gaat, omdat het gebaseerd is op één onderzoek van één student. Het verhaal wordt dus vast nog vervolgd...

Inmiddels had een studie van de Universiteit Gent (België) uit 2008 uitgewezen dat biogroenten niet noodzakelijk altijd gezonder zijn. Maar dit wordt dan weer tegengesproken door een recenter onderzoek van de Universiteit van Newcastle. Het onderzoek van Newcastle erkent wel dat er veel variatie zit in de resultaten van de onderzoeken naar biovoeding, maar wetenschappers zijn er vooralsnog niet uit wat de oorzaak is van deze variatie. Er is dus voorlopig nog geen sprake van eensgezindheid omtrent dit onderwerp in de wetenschappelijke wereld.

CONCLUSIE

Uit dit onderzoek kunnen we steevast concluderen dat de circulerende afbeelding onjuist en misleidend is. De cijfers zijn verouderd, als ze ooit al correct waren, en maken geen melding van groenten waarbij het vitamine C gehalte eerder gestegen is. De daling, indien de oude cijfers enigszins correct zijn, is lang niet zo drastisch als hier wordt voorgesteld, al lijkt er sowieso wel sprake te zijn van een dalende trend. Dit mogelijk ten gevolge van mestinjectie.

Het is aldus niet aan te raden om die afbeelding te delen, aangezien deze slechts angstwekkend en misleidend werkt, en zonder enig onderzoek op Facebook werd geplaatst, wellicht in de hoop dat zoveel mogelijk mensen het zouden delen en bijgevolg lid zouden worden van de pagina.

Het is belangrijk om te onthouden dat een gedeelte van de vitamine C waarden van groenten al verloren gaat nog voordat de consument het aankoopt. De tijd waarover geoogste groenten doen om van de landbouwer via de groothandel tot in de supermarkt, en uiteindelijk bij de verbruiker terecht te komen, ligt onder meer aan de oorzaak hiervan. Ook moet men rekening houden met het feit dat vitamine C gevoelig is voor zuurstof, en wanneer het hiermee in aanraking komt gaat het snel verloren. Dit is vooral onderhavig aan de zuurtegraad en de temperatuur.

Bronnen:

- Website met cijfers van Paul Blokker: http://www.natuurlijkvoedsel.nl/Mineralen_Vitaminen/index.php

- Over de boerderij van Paul Blokker: http://www.natuurlijkvoedsel.nl/Boerderij/index.phpen http://www.natuurlijkvoedsel.nl/Natuurlijk_Kringloop_Systeem/index.php

- Vereniging tot Behoud van Boer en Milieu: http://www.vbbm-kringloopboeren.nl/vbbm/4809/FreeTemp004/vereniging.htm

- NEVO-tabel: http://nevo-online.rivm.nl/Default.aspx

- Nieuwe NEVO-tabel van 2011: http://www.rivm.nl/Bibliotheek/Algemeen_Actueel/Nieuwsberichten/2011/Nieuwe_NEVO_tabel_2011_beschikbaar

- 2008 artikel omtrent mestinjectie: http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=S11QT85F

- 2008 artikel omtrent consumentenbond distantieert van Blokker: http://www.agd.nl/1050710/Nieuws/Artikel/Vitaminegehaltes-groente-niet-fors-gedaald.htm

- 2013 artikel omtrent onjuist mestbeleid: http://www.telegraaf.nl/mijnbedrijf/21198337/___Al_20_jaar_mestbeleid_op_onjuiste_aannames___.html

- 2013 artikel omtrent nuancering onjuist mestbeleid: http://www.boerderij.nl/Home/Blogs/2013/1/Emissie-arm-uitrijden-is-open-zenuw-1140774W/

- 2008 artikel omtrent biogroenten: http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=DMF14012008_095

- Vitamine C gaat verloren bij aanraking met zuurstof: http://www.food-info.net/nl/qa/qa-fp131.htm