HOAX: Insectenbeten behandelen met een muntstuk

Momenteel circuleert er een bericht dat het goedbedoelde advies bevat om bijensteken en andere insectenbeten te behandelen door er een muntstuk op te leggen gedurende 15 minuten. Er is echter geen bewijs dat deze methode werkt, en het advies is dan ook niet afkomstig van artsen. Het gaat hier aldus om een hoax, en hoewel er in principe geen gevaar is bij het leggen van een muntstuk op een insectenbeet, is het belangrijk voor mensen die een allergische reactie ervaren dat ze niet op dit advies vertrouwen maar zo snel mogelijk medische hulp inroepen.

De circulerende hoax luidt als volgt:

Deze informatie kan je van pas komen, want het seizoen komt er weer aan…......... Misschien is het verstandig om een cent in uw zak te stoppen, voor dat u in de tuin gaat werken…...... bijensteken! Een paar weken geleden werd ik gestoken door zowel een bij als een horzel toen ik in de tuin aan het werken was. Mijn arm zwol op, dus ging ik naar de dokter. Hij gaf mij een antihistaminicum.(tegen allergie) De volgende dag werd de zwelling steeds erger, dus ik ging naar mijn huisarts. De arm was geïnfecteerd en ik kreeg antibiotica. De dokter zei tegen mij: Volgende tekst kwam per mail binnen: “De volgende keer als je gestoken wordt, leg je een cent op de beet gedurende 15 minuten”. Die nacht werd mijn nichtje gestoken door twee muggen. Ik keek naar de beten en ze waren al een beetje gezwollen. Dus heb ik een cent op elke beet geplakt en het een kwartier er op laten zitten.

De volgende ochtend waren de muggenbulten verdwenen. Ze was er ook niet allergisch voor.

Ik ging weer lekker in de tuin werken ... en ja hoor…2 horzelbeten op mijn linkerhand.

Ik ben niet naar de dokter gegaan, geen antibioticum dus. Ik heb uit mijn portemonnee 2 stuivers gepakt en ze op de beten geplakt, al mopperend een kwartier lang. De stuivers trokken de beet meteen schoon. De volgende ochtend kon ik nog net zien waar de steken gezeten hadden.

Mijn vriendin was ook gestoken door een horzel op haar duim. Een koperen munt er op….

De volgende morgen was er niks meer van te zien.

Een paar dagen later maaide ze het gras en werd ze weer op haar rug gestoken. De stuiver werkte weer.

Misschien wordt u ook wel eens gestoken. Daarom stuur ik dit bericht. Houd in de zomer altijd een paar koperen muntjes bij de hand.

De arts zei dat het koper in de munt de beet tegengaat.

Het werkt echt!

Onthoud het maar en vertel het aan uw vrienden, kinderen, kleinkinderen….

Een andere versie van de hoax circuleert sinds mei 2015 en luidt als volgt:

Voor al diegenen die in hun tuin werken, of zelfs in de keuken of bij het buiten zetten van de vuilzakken of eender wat doen in de buitenlucht... dit is een zeer interessant weetje.

Hou altijd een koper stukje van 2 of 5 cent in de buurt.

Enkele weken geleden werd ik gestoken door een wesp bij het werken in de tuin. M’n arm zwol onmiddellijk op en ik ging bij de arts. In het ziekenhuis kreeg ik een zalf en een antihistaminicum. De dag nadien was de zwelling nog toegenomen en ik besloot om toch nog eens bij de huisarts langs te gaan. De arm was ontstoken en ik moest antibiotica nemen.

De arts gaf me wel een geode raad: “de volgende keer dat je gestoken wordt, leg dan een stukje van 5 of 2 ct gedurende 15 minuten op de steekwonde.”

Later werd m’n nicht gestoken door 2 wespen. Ook bij haar trad een zwelling op. Ik heb dan een muntje op haar arm gelegd gedurende 15 min. De volgende morgen was er geen spoor meer van de steek. Ik dacht, “ja zij is waarschijnlijk niet allergisch aan wespensteken”.

Tot ik zelf weer 2x gestoken werd door een hommel op de hand. Ik dacht, “ja weer een bezoek aan de arts”. Toch wilde ik de test van de huisarts zelf eens uitproberen. Ik legde direct gedurende 15 minuten een muntstuk op de plaatsen van de steken. De volgende morgen kon ik m’n ogen niet geloven. Je zag zelf de wondjes praktisch niet meer; geen roodheid, geen zwelling, fantastisch.

Wil je ook de anderen deze eenvoudige oplossing doorgeven. Hou dus die kleine muntjes maar bij de hand. Ze hebben toch nog hun nut !!

De arts meldde me, toen ik later bij een volgend bezoek mijn wedervaren vertelde; dat het koper in het muntje de ellende van zo’n steek neutraliseert.

Deze kettingbrief wordt sinds 9 juni 2014 verspreid op Facebook, maar deze Nederlandstalige versie circuleert in kortere vorm reeds sinds 11 mei 2012 op het internet. De hoax is echter ontstaan uit het Engels, die reeds sinds juli 2006 de ronde doet. Mogelijk ligt de oorsprong ervan bij de website TipKing, waar het advies ook niet afkomstig blijkt te zijn van een arts. De getuigenissen in de tekst kunnen bovendien zo vaak variëren, dat het erg onwaarschijnlijk is dat ze op waargebeurde feiten zijn gebaseerd. Zoals vaak het geval is met hoaxes en kettingbrieven, worden zulke verzonnen getuigenissen (en ook verwijzingen naar zogenaamd doktersadvies) toegevoegd om het bericht geloofwaardiger te doen overkomen.

Er wordt beweerd dat het kopergehalte van een muntstuk in staat zou zijn om het gif uit de wonde te halen en de pijn te stoppen. Amerikaanse muntstukken - waar de oorspronkelijke kettingbrief meestal naar verwijst - bevatten echter amper 2,5% koper, al zou dit gehalte wel wat hoger kunnen liggen bij Euro-muntstukken. Er bestaat echter geen enkel wetenschappelijk onderzoek dat heeft uitgewezen dat dit een effectieve methode zou zijn om insectenbeten en -steken te behandelen. Hoewel er ook geen wetenschappelijk onderzoek is dat heeft uitgewezen dat de vooropgestelde behandelingsmethode niet zou werken, is de kans dat het wel werkt niettemin erg klein. Zelfs al zijn er medische studies die hebben uitgewezen dat huidzalf met (onder andere) een mix van koper en aminozuur effectief kunnen zijn, bewijst dit helemaal niet dat het leggen van een muntstuk op de insectenbeet even effectief zou zijn, of zelfs ook nog maar iets zou uithalen.

VOLKSGENEESKUNDE

Het gaat hier duidelijk om een geval van wat "volksgeneeskunde" kan worden genoemd. In die categorie vinden we nog wel meer zulke suggesties terug voor het hoegenaamd behandelen van insectenbeten en -steken. Bakboter, azijn, tandpasta, ajuin en ijs worden geregeld vernoemd, waarbij ijs wellicht nog het meest effectieve is van al. De meeste vormen van zulke volksgeneeskunde zijn echter niet wetenschappelijk bewezen, en behoudens enkele uitzonderingen zullen ze meestal ook geen heilzaam effect hebben. Ook het afplakken van de insectenbeet - met een muntstuk of wat dan ook - wordt over het algemeen niet effectief bevonden. Niettemin zijn er heel wat mensen die toch beweren dat een muntstuk de pijn van een insectenbeet heeft weggenomen. Dat is echter echter geen bewijs dat de methode ook werkt, of dat het muntstuk zelf hier verantwoordelijk voor is. In vele gevallen is dit immers het gevolg van het zogenaamde placebo-effect, of had het resultaat wellicht hetzelfde geweest indien de methode niet was toegepast.

Redenen waarom voorstanders van volksgeneeskunde-middeltjes hier toch steevast in geloven, is vaak omdat men het idee heeft dat "iets van vroeger beter was dan iets van nu" (een drogreden genaamd "argumentum ad antiquitatem"), of dat "iets dat natuurlijk is beter is voor je" (een drogreden genaamd "argumentum ad naturam"). Dat is echter geen relevante factor om te bepalen of een bepaalde methode of een specifiek middel effectief (en gezond) is of niet. Vroeger geloofde men immers ook dat aderlating een goede geneesmethode was, wat het helemaal niet bleek te zijn. Ook is niet alles wat "natuurlijk" is, vanzelfsprekend goed en gezond voor ons (bacteriën en virussen zijn ook natuurlijk, maar niettemin mogelijk toch schadelijk voor onze gezondheid). Of iets heilzaam is of niet, dient dan ook op een wetenschappelijk onderbouwde manier worden bepaald aan de hand van herhaalde en kritische onderzoeken. In westerse landen is het medicinaal gebruik van koper veeleer beperkt tot het behandelen van reuma en wratten. In de Aziatische volksgeneeskunde komt het gebruik van een koperen munt meer voor, waar men gelooft dat het zou helpen tegen bv. koorts en verkoudheden. In de Chinese volksgeneeskunde wordt dan weer geloofd dat het gif van een bijensteek op zich zelfs heilzaam zou zijn in de behandeling van artrose, rugpijn en leverproblemen. Ook hiervan bestaat geen wetenschappelijk bewijs.

GEVAARLIJK OF ONGEVAARLIJK?

Het advies om een muntstuk te leggen op een insectenbeet of -steek is op zich wellicht niet gevaarlijk of schadelijk voor de gezondheid (behalve als je misschien een koperallergie of gelijkaardige allergie voor metalen zou hebben). Hoewel het in de meeste gevallen gewoon helemaal niets zal uithalen, is het idee dat dit heilzaam is voor velen vaak al voldoende om te geloven dat de pijn er inderdaad door vermindert of zelfs verdwijnt. Het advies met het muntstuk kan echter wél potentieel gevaarlijk zijn, indien het wordt opgevolgd door iemand die allergisch is aan bepaalde insectenbeten- of steken. Ook dan zal het muntstuk op zich wellicht geen verschil uitmaken, maar dit advies wel tot gevolg hebben dat het slachtoffer in kwestie niet tijdig (of helemaal niet) de nodige stappen onderneemt om medische hulp in te schakelen tegen de allergische reactie.

Indien er abnormale zwellingen ontstaan (vooral in het gezicht of de nek), er ademhalingsproblemen optreden, of andere gevolgen zoals duizeligheid en bloeddrukverlaging, is de kans erg groot dat je te maken hebt met een allergische reactie. In dat geval is het dan ook aangewezen om zo snel mogelijk medische hulp in te roepen, en geen tijd te verliezen met muntstukjes. Het is in bepaalde gevallen immers mogelijk dat een allergische reactie op een bijensteek kan leiden tot de dood van het slachtoffer, indien er niet tijdig wordt ingegrepen. Vanzelfsprekend is het ook aangewezen om in elk geval van eventuele twijfel vooralsnog medische hulp of advies in te roepen. Het standaard advies om een bijensteek te behandelen is in eerste instantie het verwijderen van de angel uit de wonde.

CONCLUSIE

Er bestaat geen wetenschappelijk bewijs dat de vooropgestelde methode met het muntstuk heilzaam is tegen insectenbeten en -steken. In bijna alle gevallen blijkt de methode niet te werken, en beweringen van het tegendeel zijn vaak anekdotisch en niet onderbouwd. Hoewel de behandeling met een muntstuk op zich onschadelijk is, kan het wel mensen met een allergische reactie op bepaalde insectenbeten en -steken in potentieel gevaar brengen, als ze omwille van dit advies geen medische hulp inroepen. In bepaalde gevallen kunnen allergische reacties op bijensteken zelfs tot de dood leiden. De beste standaardmethode om een bijensteek te behandelen begint bij het verwijderen van de angel uit de wonde.

Het is raadzaam om nooit blindelings medisch advies op te volgen dat zich op het internet verspreidt via kettingbrieven of sociale media. Je eigen gezondheid - en die van je familie en kennissen - is immers te belangrijk om te laten afhangen van een ongeverifieerde beweringen en adviezen, waarvan niet altijd geweten is of ze heilzaam - of zelfs enigszins veilig zijn. Ook circulerende teksten die beweren dat "een arts" dit advies heeft gegeven, of dat je het moet delen of doorsturen, zijn bij voorbaat bijna altijd onbetrouwbaar. Het is dan ook aangeraden om deze hoax niet verder te verspreiden.

Bronnen:

- http://wsvdevossenbuggenhout.be/koperen-raad-van-guido-tilburgh-koperen-muntjes-nog-van-tel/ [bron van de hoax]

- http://www.woutdanny.com/h-wespensteek.php [bron van de hoax]

- https://www.facebook.com/photo.php?fbid=478092675659134 [bron van de hoax]

- http://twetenwaard.blogspot.be/2012/05/bijensteken.html [bron van de hoax]

- http://www.tipking.co.uk/tip/6746.html [bron van de hoax]

- http://www.snopes.com/medical/homecure/beesting.asp

- http://www.ecb.europa.eu/euro/coins/common/html/index.en.html

- https://library.usu.edu/folklo/folkarchive/belief.htm

- http://urbanlegends.about.com/od/medical/a/bee_sting.htm

- http://www.huidziekten.nl/zakboek/dermatosen/etxt/EczMetalen.htm

- http://adam.about.net/encyclopedia/firstaid/Insect-bites-and-stings.htm

- http://www.merckmanuals.com/home/injuries_and_poisoning/bites_and_stings/bee_wasp_hornet_and_ant_stings.html?qt=&sc=&alt=