STADSLEGENDE: In de Middeleeuwen geloofde men dat de aarde plat was

Het is algemeen geweten dat onze planeet rond is, maar veelal wordt er aangenomen dat men in de Middeleeuwen geloofde dat de aarde eigenlijk plat was. Dit is echter een misvatting, aangezien het concept van een bolvormige aarde reeds in de Griekse Oudheid gekend was, en nooit werd verworpen - ook niet door de Christelijke Kerk.

De traditionele legende vertelt dat Galileo als eerste zou beweerd hebben dat de aarde rond is, en hiervoor naar de inquisitie werd gestuurd. Reeds een eeuw voor hem speelde Christopher Columbus met dezelfde gedachte, en hoopte om Azië te bereiken door de wereld rond te varen in de andere richting, waarop hij dan het Amerikaanse continent heeft ontdekt. Hoewel het zo gedrukt staat in menig schoolboeken, berust dit verhaal op niets meer dan een gefabriceerde legende.

Het concept van een bolvormige aarde was reeds gekend sinds de tijd van Pythagoras, de Griekse filosoof en mathematicus uit de 6de eeuw v.C. Hij werd hierin gevolgd door o.a. Aristoteles, Euclides en Aristarchus, en tegen de 3de eeuw v.C. was deze kennis algemeen gekend bij de Griekse en Romeinse geleerden. De opkomst van het Christendom heeft hier niets aan veranderd: op enkele uitzonderingen na was een "ronde aarde" een aanvaard concept bij Christelijke theologen, kunstenaars, dichters en wetenschappers.

Waar is deze misvatting dan plots vandaan gekomen? Uit de atheïstische haat voor de Kerk en religie in het algemeen, zo blijkt. Meer bepaald ligt de verantwoordelijkheid bij de Franse archeoloog Antoine-Jean Letronne (1787 - 1848), die een sterke haat koesterde tegen religie,en alle mogelijk argumenten trachtte uit te buiten om de Kerk aan te vallen. Dit maakte immers deel uit van de oorlog tussen religie en wetenschap in de Westerse wereld, een oorlog die tot op vandaag de dag nog steeds verder woedt. Deze misconceptie werd dan verder verspreid door de Amerikaanse auteur Washington Irving (1783-1859), waarvan geweten is dat hij fictie schreef onder de noemer "geschiedenis". De misvatting werd nadien verder verspreid door o.a. de geschiedkundige John Draper (1811-1882), en Andrew Dickson White (1832-1918), de president van Cornell University, waardoor vele mensen nu nog steeds denken dat men in de Middeleeuwen geloofde dat de aarde plat was.

Het was Irving die het verhaal fabriceerde dat Christopher Columbus moest verschijnen voor de inquisitie van Salamanca, om zich te verantwoorden voor zijn "onaanvaardbare opvattingen". Niettemin is het zo dat hij wel degelijk voor die raad van Salamanca verschenen is, maar dan voor geheel andere redenen: men debatteerde niet over de vorm van de aarde, maar eerder de grootte ervan. Men vreesde dus niet dat het schip naar beneden zou vallen eenmaal voorbij de horizon, maar dat de afstand naar Azië te groot zou zijn, en dat de bemanning niet voldoende eten mee aan boord kon nemen om de langdurige reis te overbruggen. Dit was bovendien een terecht argument, want de bemanning had de lange reis nooit kunnen overleven, ware het niet dat ze toen net op tijd het Amerikaanse continent hebben ontdekt.

Bronnen:

- http://www.todayifoundout.com/index.php/2013/05/people-in-columbus-time-did-not-think-the-world-was-flat/

- Russell, Jeffrey Burton (1991), Inventing the Flat Earth: Columbus and modern historians, New York: Praeger, ISBN 0-275-95904-X

- http://www.asa3.org/ASA/topics/history/1997Russell.html

- Morison, Samuel Eliot ([1942] 1991), Admiral of the Ocean Sea. A Life of Christopher Columbus, Little, Brown & Co., ISBN 0-316-58478-9

- http://quod.lib.umich.edu/cgi/t/text/text-idx?c=moa;idno=ACB0796.0003.001

- Afbeelding: Middeleeuwse illustratie van een bolvomrige aarde. Gossuin de Metz - L'image du monde, BNF Fr. 574 folio 42.