Home

Het woord "Hoax" is een samentrekking van "Hocus Pocus" en kan zo'n beetje beschouwd worden als een verzamelnaam voor tal van onwaarheden, hetzij gedeeltelijk of geheel, die niettemin door vele mensen als waar worden aangenomen en ook zo verder worden verspreid. Een "hoax" is niets nieuw, maar met de komst van het internet en e-mail, en vooral ook Facebook, lijkt de verspreiding ervan ongeziene proporties aan te nemen. In een tijdperk waarin juiste en correcte informatie nochtans meer dan ooit beschikbaar is, lijkt het er op dat ook de onwaarheden nu meer dan ooit gehoor vinden bij een groot deel van de mensheid, zonder enige poging tot het controleren van de validiteit ervan.

De term "hoax" is een vrij breed begrip, maar kent echter verschillende gradaties, dewelke we via deze website ook trachten te behandelen. Hieronder zetten we het even op een rijtje:

1. De Hoax

De Hoax op zich betreft de verspreiding van informatie die geheel of gedeeltelijk onjuist is. Dit kan op onbewuste manier gebeuren, maar vaak wordt deze foutieve informatie ook bewust verspreid. Niettemin gaat het meestal om een onschuldige grap of misverstand, zonder dat hier negatieve bedoelingen achter schuilen. Zo wordt er op Facebook vaak gevraagd om een foto te delen van een ziek kind of dier, waarop Mark Zuckerberg dan een donatie zou doen op basis van het aantal "shares", wat uiteraard niet klopt, maar het verspreiden van de foto levert verder ook geen schade op voor zij die hem delen. In sommige gevallen kan het wel een negatief gevolg hebben voor bv. een persoon die in de foto staat afgebeeld, en dan heel wat ongewenste aandacht te verduren krijgt.

2. De Stadslegende

De Stadslegende is de eerstvolgende stap in de verschillende gradaties van hoaxes. Het gaat hier om informatie die over het algemeen als waarheid wordt beschouwd, maar eigenlijk niet juist is. Het verschil met een gewone hoax is dat de uitvinder van een stadslegende er zich meestal niet van bewust is dat zijn informatie onjuist is, en dus zelf gelooft dat hij de waarheid vertelt. Zo is er bv. de stadslegende dat het gevaarlijk is om een slaapwandelaar wakker te maken, terwijl dit eigenlijk niet gevaarlijk is, of dat een stier woest zou worden als hij een rode doek zou zien.

3. De complottheorie

Een complot- of samenzweringstheorie gaat nog een stap verder dan een stadslegende. Het onstaat meestal vanuit een poging om een gebeurtenis of situatie te verklaren, zoals bv. de vreemde omstandigheden betreffende de dood van John F. Kennedy of Prinses Diana. In de meeste gevallen gaat een complottheorie ook vergezeld met de bewering dat deze informatie opzettelijk wordt onderdrukt door regeringen, geheime genootschappen of andere machthebbers, die bovendien ook de media manipuleren om te voorkomen dat de waarheid zou uitlekken. Het gaat hier dus (meestal) niet om het opzettelijk verspreiden van foute informatie, al ontbreekt veelal enig bewijs hiervoor, en in sommige gevallen zijn complottheorieën zelfs niet geheel onmogelijk. Meestal wordt de argumentatie ervan wel gestoeld op informatie die op zich niet juist is (zoals een hoax), of uit de context werd getrokken.

4. Fraude en oplichting / Virussen

Jammer genoeg zijn er ook hoaxes die een opzettelijk malafide bedoeling hebben, zoals pogingen tot fraude of oplichting. Op het internet wordt dikwijls getracht om persoonlijke gegevens te ontfrutselen, zoals bv. bankgegevens om geld af te halen, of e-mail adressen om spam te versturen, alsook pogingen van hackers om toegang tot je (Facebook) account of computer te verkrijgen. Een voorbeeld hiervan zijn de talloze e-mails die beweren afkomstig te zijn van banken (zoals ING), waarbij men vraagt om je bankgegevens in te voeren op een link die doet uitschijnen dat je naar de website van de bank in kwestie zelf wordt gestuurd.

Reeds sinds de beginperiode van het computertijdperk bestaat er ook zoiets als een "computervirus". De opkomst van het internet heeft de verspreiding ervan echter nog versneld en verveelvoudigd, en ook via Facebook valt men hier meermaals ten prooi aan. Vaak gaat het om e-mails met bijlagen die een virus bevatten, downloads van geïnfecteerde bestanden, of malafide Facebook applicaties. Niettemin gaan er ook tal van hoax berichten de ronde, die waarschuwen voor een specifieke virus die dan net helemaal niet bestaat. Een virus op een computer of het internet werkt in zekere mate hetzelfde als een biologisch virus in je lichaam: het tracht zichzelf zo snel en zoveel mogelijk te verspreiden, en zal indien nodig muteren om dit doel te bereiken. Elke "geïnfecteerde" zal hij onvermijdelijk ziek proberen te maken: mensen worden ziek, computers lopen schade of gegevensverlies op.

5. Andere waarschuwingen & verdere info

Waarschuwingen voor andere probleemgevallen die niet onder bovenstaande categorieën vallen, maar niettemin toch belangrijk zijn, worden in deze rubriek aangekondigd. Deze rubriek vind je in de menu in de linkerkolom, waar je ook een rubriek "verdere informatie" vindt, alsook een lijst van te vermijden websites en een lijst van bogus Facebook wedstrijden.

Waarom de Hoax-Wijzer?

Het is belangrijk om jezelf goed te informeren, vooraleer je informatie voor waarheid aanneemt, en deze verder verspreidt. Om die reden bestaan er ook tal van websites op het internet, die foute informatie trachten te ontkrachten en mensen zo juist mogelijk te informeren. Enkele bekende - en betrouwbare - websites zijn www.snopes.com en www.hoax-slayer.com, al bestaan er nog tal van andere "hoaxbusters" en "mythbusters".

Waarom dan de Hoax-Wijzer, naast de zovele andere websites? De meeste van dit soort websites zijn exclusief in het Engels, wat uiteraard op zich een goede zaak is aangezien hiermee het grootste deel van de wereldbevolking kan worden bereikt. Niettemin zijn er toch mensen wiens kennis van de Engelse taal niet zo sterk is, en het is jammer dat belangrijke waarschuwingen aan hen voorbijgaan. Bovendien zijn niet alle hoaxes uitsluitend Engelstalig: zo zijn er ook tal van Nederlandstalige gevallen bekend, die omwille van het taalverschil aan de radar van Snopes.com en Hoax-Slayer.com ontsnappen. Met de Hoax-Wijzer trachten we ook deze te onderscheppen, al zullen we uiteraard ook waarschuwingen uitsturen van anderstalige hoaxes.

We kunnen dit echter enkel verwezenlijken met jouw hulp! Dit kan heel eenvoudig, door het delen van onze Facebook posts op je eigen prikbord, zodat ook jouw Facebook vrienden gewaarschuwd worden. Stoot je bovendien zelf op een hoax, post deze dan op het prikbord van onze pagina (met eventueel vergaard bewijsmateriaal dat aantoont dat het wel degelijk om een hoax gaat) zodat we de waarschuwing vanuit de pagina verder kunnen verspreiden.

Wil je graag weten wie de drijfveer is achter de Hoax-Wijzer, lees dan Wie is de Hoax-Wijzer? Zie ook de Hoax-Wijzer in de media.

Indien je het medium van de Hoax-Wijzer gebruikt om op te posten of te reageren, dien je rekening te houden met het Hoax-Wijzer Reglement.

Copyright melding

Het is toegestaan om artikels van De Hoax-Wijzer te delen en/of te dupliceren, zowel gedeeltelijk als volledig, op voorwaarde dat de inhoud ongewijzigd blijft. De rechten van het artikel blijven wel toebehoren aan De Hoax-Wijzer.

Indien u een artikel, gedeeltelijk of volledig, wenst te kopiëren of elders wenst te publiceren, hetzij op een website, in een tekstdocument, een boek of elders, dan dient u steeds melding te maken van "De Hoax-Wijzer" als bron, en in geval van digitale publicatie dient u een link toe te voegen naar onze website en/of Facebook pagina. Dit mag een link zijn die rechtstreeks naar het verwante artikel verwijst, of algemeen naar de website of Facebook pagina. In andere gevallen of bij twijfel, graag ons eerst contacteren.